Futloos en leeg trekt naar schatting jaarlijks 5 procent van de Nederlanders zich terug op hun bank en uít hun hectische bestaan. Ze willen wel, maar kunnen het allemaal niet meer opbrengen. Uitgebrand, de diagnose: een burn-out. Een typisch geval van aanstellerij of is er toch echt meer aan de hand?
Wat is een burn-out?
Zoals de term al zegt, is een persoon met een burn-out compleet uitgeblust. Formeler gezegd betreft het een toestand of dreiging van emotionele uitputting naar aanleiding van menselijke interactie. Het gaat gepaard met verschijnselen van: depersonalisatie en cynisme en een verminderd vertrouwen in zichzelf en zijn of haar capaciteiten. In veel gevallen is de totale uitputting en lusteloosheid een gevolg van een stressvolle werksituatie, ook kan het probleem bij een verstoord gezinsleven liggen.
Klachten
Iemand met een burn-out heeft moeite zijn omgeving te volgen en vindt het lastig om op te pikken wat er in zijn of haar omgeving gebeurt. Bepaalde prikkels - als muziek, harde geluiden etc. - worden al snel te veel en ook in groepen is het vaak zo dat iemand met een burn-out naar de achtergrond treedt en zichzelf isoleert. Je zou kunnen zeggen dat er zich als het ware een ruis bevindt in het waarnemen van de buitenwereld. Afgezien van de lusteloosheid is men - mede door te lang in een situatie te zitten die geen voldoening biedt en steeds meer energie kost - vaak erg teleurgesteld in zichzelf. Deze teleurstelling uit zich dan dikwijls in faalangst wat een neerwaartse spiraal als gevolg heeft. Wanneer we namelijk niet lekker in ons vel zitten, laat ons lichaam het vaak ook afweten en steken lichamelijke kwaaltjes als snel de kop op. Het resultaat daarvan is dat men zich niet goed genoeg voelt om überhaupt iets te doen behalve slapen. Men wil misschien wel dat het weer beter gaat, maar het lukt niet om er de energie voor op te brengen. Daarbij zijn ook concentratieproblemen, een chaotisch denkpatroon en huilbuien veelgehoorde klachten. Allemaal zaken die het oppakken van het normale leven erg lastig kunnen maken.
Taboe?
Hoewel men het verschijnsel al enkele decennia wetenschappelijk onderzoekt, zijn er nog steeds mensen die de ziekte weinig serieus nemen en bestempelen als een hype. Ook wordt een burn-out vaak verward met iets dat lijkt op overspannenheid of een depressie. In tegenstelling tot overspannenheid echter, kent een burn-out een langere voorgeschiedenis en zit zogezegd ‘dieper’. Een burn-out groeit geleidelijk uit en manifesteert zich wanneer het eigenlijk al te laat is en hij of zij niets meer kan opbrengen en overal tegen opziet. Van de een op andere dag kan men niets meer, wat niet alleen heel onhandig is, maar ook nog eens beangstigend aangezien het niet lukt de controle terug te pakken. Overspannenheid op haar beurt is sneller te genezen en heeft vaker te maken met een duidelijke maar ook korter durende aanleiding zoals bijvoorbeeld een echtscheiding. Een depressie aan de andere kant heeft alles te maken met een stemmingsstoornis en niet met een energiestoornis, zoals dat bij een burn-out wel het geval is. Daarnaast heeft een burn-out betrekking op de probleemzone en dan hoofdzakelijk op het werkvlak. Depressies hebben juist hun weerslag op vrijwel alle terreinen, inclusief de dingen die eigenlijk gewoon leuk zijn. Terugkomend op het werkvlak dat bij een burn-out voor problemen zorgt, zijn het dikwijls de mensen met banen die veel verantwoordelijkheid eisen en stressvol zijn (docent, directieleden, etc). De wat meer praktische banen als bijvoorbeeld boer, timmerman of stratenmaker, zijn weer veel minder risicovol. In tegenstelling wederom tot een depressie wordt een burn-out niet gekenmerkt door suïcidale gedachten, is het niet erfelijk en is de oplossing (hoogstwaarschijnlijk) niet gelegen in anti-depressiva.
Wat te doen?
Maar goed, wat te doen als je wel wilt maar het allemaal niet lukt? Het belangrijkste is om te weten dat medicatie als anti-depressiva niet de oplossing is. Zoals gezegd deelt een burn-out wel tekenen van een depressie (comorbiditeit), maar kennen zij een andere oorsprong: geen stemmingsstoornis maar een energiestoornis. Hoewel medicatie in het geval van een depressie wel degelijk uitkomst kan bieden, pakt het in het geval van een burn-out niet het daadwerkelijke probleem aan. Als we als oorzaak een werkplek nemen waarin iemand zich niet gewaardeerd of zelfs uitgebuit voelt en te vaak en te lange tijd zijn eigen grenzen overschrijdt, is het dus zaak dat men realiseert wat hiervan de invloed is op hun welzijn en dat het nodig is de situatie te veranderen. Verandering van werkplek of functie en het simpelweg erkennen en aangeven van zijn of haar grenzen kan de zaken in een ander daglicht stellen. Stapje bij stapje kan men het werk weer oppakken om hopelijk stapt niet nog eens in dezelfde valkuil te vallen.
Een burn-out wordt als vrij heftig ervaren en afhangend van de persoon en diens situatie kan het lang duren voordat alles weer op de rails is. Hulpeloos is het echter niet: een kaars die is uitgegaan, kan namelijk met de juiste aanpak en begeleiding weer worden aangestoken en met de juiste instelling lang blijven branden.